żywy

żywy

1. Obsolete spelling of žywy

• żyw

Inherited from Proto-Slavic *žȋvъ. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ʒʲɨvɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /ʒʲɨvɨ/

żywy

1. living, alive (not dead)

   A on.... zaprzał z przysięgą, przysięgając a rzekąc: Tako mi miły Bog żywy a wierny pomoży, iżem nie znał tego człowieka. (Jewish oath) ― (please add an English translation of this usage example)

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 37, 20:

     Neprzyaczelowe wem mogi sziwi sø (vivunt) y stwerdzili se sø na mø

     [Nieprzyjacielowie wiem moji żywi są (vivunt) i stwierdzili sie są na mię]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 21, 33:

     A dusza moia sziwa bødz iemu (sc. gospodnu, illi vivet)

     [A dusza moja żywa bądź jemu (sc. Gospodnu, illi vivet)]

   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXV, page 154:

     Plena omni racione vivencium wszech wzorow rzeczy zyvich

     [Plena omni racione vivencium wszech wzorow rzeczy żywych]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 21, 35:

     Przedadzø wol szywi (bovem vivum)

     [Przedadzą woł żywy (bovem vivum)]

   • 1466, Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy z rkpsu Biblioteki Jagiellońskiej nr 2195 oraz z rękopisu, numbers 1490/11, 1945/1, Biblioteka Kapitulna w Pradze, page 19:

     Cristus corripuit demptaque, gl. auriculam cisam vcząthe vcho, restituit, gl. reddidit sszivo

     [Cristus corripuit demptaque, gl. auriculam cisam ucięte ucho, restituit, gl. reddidit żywo]

   • 1874 [1423], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące, volume XVI, page 1845:

     Iohannes... vinitor... cum... uxore sua legitima submiserunt se sub pena excommunicacionis plantare XXX vites vineas vlg. sziwego drzewa

     [Iohannes... vinitor... cum... uxore sua legitima submiserunt se sub pena excommunicacionis plantare XXX vites vineas vlg. żywego drzewa]

   • 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎, page 319:

     Cristus swøtemu sye Blaszeyu pokazal a rzkøcz gemu: Blaszeyu, zywø offerø mnye offervy!

     [Krystus świętemu sie Błażeju pokazał a rzkąc jemu: Błażeju, żywą ofierę mnie ofieruj!]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 50:

     Sziw iest (vivit) gospodzin y blogoslawoni bog moy

     [Żyw jest (vivit) Gospodzin i błogosławiony Bog moj]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 690:

     A on.... zaprzal s przyszyegą, przysągayącz a rzekącz: Tako my myly bog zyvy a vyerny pomozy, yzem nye znal tego czlovyeka

     [A on.... zaprzał z przysięgą, przysięgając a rzekąc: Tako mi miły Bog żywy a wierny pomoży, iżem nie znał tego człowieka]

   • 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 14, 45:

     Tedi lyvd ku Savlowy rzecze: Nye vmrze przeto Jonatas... Sziw gest pan (vivit dominus), vpadnyely wlos z gego glowi na zemyø

     [Tedy lud ku Saulowi rzecze: Nie umrze przeto Jonatas... Żyw jest Pan (vivit Dominus), upadnieli włos z jego głowy na ziemię]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 48, 8:

     Sziw bødze (vivet) ieszcze do concza

     [Żyw będzie (vivet) jeszcze do końca]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 21, 28:

     Chwalicz bødø gospodna, gisz to szukaiø iego, sziwa bødø (vivent) sercza gich na weky wekom

     [Chwalić będą Gospodna, jiż to szukają jego, żywa będą (vivent) sierca jich na wieki wiekom]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 51, 5:

     Przeto bog... wynese cze z przebitka twego y korzen twoy szeme sziwich (de terra viventium)

     [Przeto Bog... wyniesie cie z przebytka twego i korzeń twoj z ziemie żywych (de terra viventium)]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 16, 14:

     Przeto wezwala gest studnyczø studnycza zywego (puteum viventis) a wydzøcego [ode] mnye

     [Przeto wezwała jest studnicę "Studnica żywego (puteum viventis) a widzącego [ode] mnie]

2. essential to life, life-sustaining, life-giving
   • 1956 [Middle of the 15th century], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku‎, page 64r:

     Aer dicit: Vitalem, zywy, tibi prebeo flatum

     [Aer dicit: Vitalem, żywy, tibi prebeo flatum]

3. surviving, living (lasting without losing any essential properties)
   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 11, 5:

     Gego mocz ziwa gest (vivit), iasz gest w tobye ku skaranyv... wszego lyvda blødnego

     [Jego moc żywa jest (vivit), jaż jest w tobie ku skaraniu... wszego luda błędnego]

• Masurian: zÿwi
• Polish: żywy, żyw
• Silesian: żywy

• Boryś, Wiesław (2005) “żywy”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “żywy”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “żywy”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “żywy”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• żyw (archaic)

Inherited from Old Polish żywy.

• IPA^(key): /ˈʐɨ.vɨ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈʐɨ.vɨ/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Rhymes: -ɨvɨ
• Syllabification: ży‧wy

żywy (not generally comparable, comparative żywszy or bardziej żywy, superlative najżywszy or najbardziej żywy, derived adverb żywo)

1. (not comparable, often nominalized) living, alive (having life)

   Antonyms: martwy, nieżywy

2. (not comparable) living (being a typical example of)
3. lively (having much energy and vitality)
4. vivid, vibrant (strong and clear)
5. vivid, vibrant (very intense)

   Synonym: ożywiony

6. (of a colour) vivid, vibrant (bright and saturated)

   Synonym: jaskrawy

   Antonym: zgaszony

7. (not comparable, i.e. of money) living (real)
8. (not comparable, i.e. of a language) living (in use or existing)
9. lively (smoothly running, suggestive and attention-grabbing)

   Synonym: wartki

10. (obsolete) living on (surviving by eating) [+instrumental = on what]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), żywy is one of the most used words in Polish, appearing 17 times in scientific texts, 5 times in news, 8 times in essays, 10 times in fiction, and 18 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 58 times, making it the 1127th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

• żywy in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• żywy in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “żywy”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ŻYWY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 25.04.2016
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “żywy”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “żywy”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “żywy”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 8, Warsaw, page 742

Inherited from Old Polish żywy.

• IPA^(key): /ˈʐɨvɨ/
• Rhymes: -ɨvɨ
• Syllabification: ży‧wy

żywy (comparative żywszy, superlative nojżywszy, derived adverb żywo)

1. alive, living; lively

• żywy in dykcjonorz.eu
• Henryk Jaroszewicz (2022) “żywŏ”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 167